Fann enga rafræna mynd af Mývatni ...

... sem er stóra vatnið sem ég spurði um, en á vef Skútustaðahrepps eru fjölmargar fallegar hausmyndir og reyndar fleiri ef flett er síðunni.

P.S. 24. nóvember: Kjartan Pétur sendi mér svo slóð af mynd þar sem vel sést afstaða Stakhólstjarnar og Mývatns. Takk

Stakhólstjörn og þekktara nágrannavatnið ...

Já, vatnið heitir Stakhólstjörn og eyjan sem það er kennt við heitir Stakhóll. Á undanförnum árum hefur orpið þar brúsi sem hrekur endurnar í burtu, en þorir ekki í álftarfjölskylduna sem kemur þangað síðari hluta sumarsins. Kristín Aðalsteinsdóttir tók þessa fallegu vetrarmynd.

Ef myndin er stækkuð sést kannski í ísinn á nágrannavatninu á milli hólanna, vinstra megin við Stakhól. Og nú er spurningin hver þekkir nágrannavatnið. Fjallið sem sést í fjarska er líka býsna þekkt fjall.

Vatnið sem oftast er myndað undir röngu nafni?

Hvaða stöðuvatn er á myndinni? Sennilega eitt af mest mynduðu vötnum landsins - en næstum aldrei með réttu nafni heldur er það sagt vera stærra og miklu frægara nágrannavatn þess. Ein þekktasta myndin er af kúnum hans Óla, notuð til að selja ost; hún var til skamms tíma í Leifsstöð, og er kannski enn. Þessa fallegu mynd tók Eygló Björnsdóttir fyrir fáeinum misserum.

Vatnið, sem kennt er við litla eyju í vatninu, er rétt hjá einu af frægustu vötnum landsins. Úr því rennur stuttur lækur út í hitt vatnið. Það er ekki mikill straumur í vatninu og minnkaði þegar virkjunarfyrirtæki sem er núna hluti af Landsvirkjun hækkaði yfirborð nágrannavatnsins fyrir nokkrum áratugum. Nýlega sýnist okkur straumurinn í læknum hafa aukist eftir að lokað var skurðum í nærliggjandi votlendi.

Bæði vötnin eru friðlýst með sérstökum lögum, ásamt votlendinu þar í kring og víðáttumiklu vatnsverndarsvæði sem nær inn á öræfin. Vötnin og votlendið eru líka á svokallaðri Ramsarskrá um mikilvæga votlendisstaði ásamt milli 1000 og 2000 öðrum stöðum í heiminum.

Hvað heitir vatnið? Og hvað heitir stóra nágrannavatnið?

Fjölpóstur - ruslpóstur

Umhverfisráðherra hefur ákveðið að skipa starfshóp til að huga að þeim vanda er fylgir svokölluðum fjölpósti, sem í daglegu tali er nefndur ruslpóstur (kemur fram í Fréttablaðinu í dag). Fjölpóstur er kannski nákvæmara hugtak en ruslpóstur af því að hann er ómerktur viðtakanda, meðan eitthvað af því sem er merkt er í raun hálfgert rusl. Eins og er þá getur maður sett gulan miða og þá ber Pósturinn ekki út ómerktan póst nema sérstaklega sé beðið um það af sendanda að virða ekki miðann. Þannig fékk ég, sem betur fer, eintak af Bókatíðindum í gær, þrátt fyrir gula miðann. Þau eru samt fjölpóstur en alls ekki ruslpóstur (samt var nú of mikið auglýsingum og of mikið af bókum sem eru alls ekki nýjar).

Skv. fréttinni í Fréttablaðinu jókst sorp vegna fjölpósts um 76% á fjórum árum, stór hluti vegna dagblaða. Og ekki nóg með það: Með Fréttablaðinu fylgir nú gjarna hrúga af auglýsingapésum sem sendendur láta bera út með því, sem er þó enn þá verra, algert rusl, meðan stundum er eitt og annað læsilegt í Fréttablaðinu. Eitt af því sem starfshópurinn á að skoða er hvort framleiðendur verði látnir greiða einhvers úrvinnslugjald. En ættu ekki útgefendur að sækja blöðin aftur? Sérstaklega auglýsingapésana sem fylgja með - ég held þeir hafi verið þrír núna áðan með Fréttablaðinu. Ég fagna framtaki ráðherrans og vona að það komi skýrar reglur um ábyrgð þeirra sem bera heim til manns eitthvað sem maður hefur alls ekki beðið um.

Baráttan um Gjástykki

Gjástykki í Þingeyjarsýslu er ásamt svæðinu í kringum Leirhnjúk kannski það svæði í heiminum á þurru landi sem best sýnir hvernig landreksflekarnir færast í sundur. Landrekskenningin sannaðist þarna fyrir augum okkar og allt var vel skráð og skoðað. Þar eru aðstæður til fræðslu og náttúruupplifunar sem hvergi gefast annars staðar og í því felast mikil tækifæri, bæði andleg og efnaleg. Þarna ættu stjórnvöld því að berjast fyrir uppbyggingu eldfjallafræðagarðs.

Samt vill Landsvirkjun taka Gjástykki og virkja þar til að selja Alcoa orkuna. Undir þetta taka sveitarfélögin í Þingeyjarsýslu, þó með þeim fyrirvara að í Gjástykki verði síðast leitað að orku, þegar búið er að taka önnur háhitasvæði norðan hringvegarins. Skemmst er að minnast leyfis sem iðnaðarráðherra Framsóknarflokksins gaf út tveimur dögum fyrir síðustu kosningar og Landvernd og SUNN kvörtuðu undan við iðnaðarnefnd og umhverfisnefnd Alþingis (sjá m.a. blogg). Leyfið ætti að afturkalla en mér vitanlega hefur það ekki verið gert.

Nú má búast við því að baráttan um Gjástykki og Þeistareyki harðni ef hætt verður við álver fyrir sunnan (sjá m.a. frétt á vefsíðu NSÍ). Náttúruverndarunnendur um allt land: Látum ekki verða annað Kárahnjúkaslys! Heimsækjum þessi svæði næsta sumar til að við þekkjum þau betur. Getur verið að landinu við Kárahnjúka hafi verið sökkt af því að það þekktu fáir?

Kennaraháskólinn fetar í spor HA

Á bls. 8 í Morgunblaðinu í gær, 12. nóvember, er sagt frá nýju fyrirkomulagi vettvangsnáms við KHÍ, svokölluðu heimaskólafyrirkomulagi. Þar er m.a. sagt: "Mikilvæg atriði eins og undirbúningur skólaárs ... hafi hingað til ekki verið inni í starfsþjálfuninni". Þetta á þó aðeins við um hinn næstum því 100 ára Kennaraháskóla (aldur ef talið er frá stofnun Kennaraskóla Íslands), því að í kennaradeild Háskólans á Akureyri hafa nemendur hennar farið í vettvangsnám í skólum mestallt næstsíðasta námsmisserið sem einmitt byrjar í ágúst um leið og grunnskólastarf byrjar. Sambærilegt námsmisseri er í leikskólakennaranámi HA.

Það er ekki að ástæðulausu að þetta fyrirkomulag er viðhaft því að eins og kemur fram í fréttinni er mikilvægt að kennaranemar kynnist skólastarfinu öllu, ekki bara kennslu einstakra námsgreina, þótt vitaskuld haldi kennsla og samskipti við nemendur áfram að vera þungamiðja skólastarfs. Kennslan skilar hins vegar betri árangri ef kennari/kennaranemi skilur samhengi skólastarfsins. Enn fremur benda bæði rannsóknir og reynslusögur til þess að það sé auðveldara fyrir hinn nýbrautskráða kennara að hefja starf að hausti hafi hann í námi sínu gengið í gegnum sambærilega reynslu.

Ég óska KHÍ til hamingju með nýja fyrirkomulagið.

 

Krossgötur kynjarannsókna - Virðing og umhyggja

Var að koma heim frá höfuðborginni þar sem rekin voru margvísleg erindi, m.a. tvær ráðstefnur sem þó stönguðust á í tíma. Önnur þeirra var tveggja daga ráðstefna um margvíslegar kynjarannsóknir á vegum Rannsóknarstofu í kvenna- og kynjafræðum við HÍ. Hin var málþing um nýja bók Sigrúnar Aðalbjarnardóttur sem nefnist Virðing og umhyggja. Ákall 21. aldarinnar. Afar áhugavert bók þar sem Sigrún dregur saman og setur í samhengi umfangsmiklar rannsóknir sínar, m.a. um starf kennara og þroska nemenda. Á málþinginu töluðu fjölmargir og það troðfylltist stór salur svo að ég held að einhverjir hafi orðið frá að hverfa. Eitthvað fámennara var á kynjafræðiþinginu þótt erfiðara sé að meta það þar sem þingið var tveggja daga og yfirleitt nokkrar málstofur á sama tíma og gestir komu og fóru. Ég fylgdist með fyrirlestrum þar sem rætt var um þau teikn að ungt fólk hafi íhaldssamari sjónarmið um verkaskiptingu kynja en ungt fólk fyrir 10 til 20 árum. Einnig sat ég málstofu þar sem fræðafólkið hafði skoðað á hvern hátt byggðaþróun og auðlindanýting hafa ólík áhrif á karla og konur og hvernig karlar og konur taka að sér ólík hlutverk. Og loks sat ég málstofu um skólastarf og jafnréttispólítík, auk þess að hlusta á pallborðsumræður um utanríkismál þar sem m.a. kom fram það sjónarmið að setja á stofn rannsóknasetur um kvenna- og kynjafræði er gæti orðið framarlega á alþjóðlegum vettvangi á þessu fræðasviði. Afar áhugaverð hugmynd.

Upplifunarkrafan um hið óvænta

Undanfarna daga hef ég verið að segja fólki frá ferðalagi mínu til Arizona. Og spurður hvort Miklugljúfur væru ekki stórkostleg. Um leið og ég segi að þau hafi staðið undir væntingum þá er spurt hvort þau hafi ekki verið stórkostleg. Jú, svarið er, þau eru það bæði sem náttúruundur en einnig sem sögustaður og reyndar kom sá þáttur mér á óvart, kannski mest þáttur arkitektúrs. Landvörður sem ég fór með í stutta gönguferð sagði sögur af Mary Coulter (vona ég fari rétt með nafn hennar) sem hannaði mjög margar af hinum sögulegu byggingum. El Tovar-hótelið mun eitt hið frægasta af þeim, byggt 1905, stórmerkileg bygging.

Þetta hefur fengið mig til hugsa um að upplifunarkrafan um hið óvænta er orðin svo sterk í orðræðunni að ef manni er ekki komið á óvart er það næstum því þannig að maður verður fyrir vonbrigðum. Þannig t.d. kom ekki á óvart að matur Halastjörnunnar eftir ráðstefnuna í gær væri góður - en hver einstakur réttur kom yfirleitt á óvart. Ekki að vísu að innmatur, svo sem hjörtu og lifur, blóð og mör, væri góður matur - en samsetningarnar.

Mér finnst þetta umhugsunarvert

Sauðkindur og Halastjarna

Náði í dindilinn af sauðkindarseiðnum í dag, erindi tveggja sauðfjárbænda, þeirra Guðríðar Baldvinsdóttur og Jóhönnu Pálmadóttur, pallborðsumræður frummælenda og matinn frá Halastjörnunni sem voru alls konar smáréttir, aðallega úr innmat og slátri, svo sem lifrarpylsa með bláberjum og steiktur blóðmör með avocado. Ágætis ráðstefna, fín stemmning, vel mætt. Akureyrarakademíunni sé þökk fyrir framtakið.

Miklugljúfur og mislögð gatnamót, vatn eða skólp?

Ég "brá" mér til Arizona í síðustu viku og kom heim í morgun. Meginerindið var að sitja litla ráðstefnu um hugtakið sjálfbærni, m.a. um hvers konar samræður eða hvers konar skilningur á samræðum er nauðsynlegur eða líklegur til að skapa virðingu milli fólks þrátt fyrir ágreining. Eitt erindið var um greiningartækni á umhverfismatsskýrslum - til meðferðar voru skýrslur um snjógerð í Snowbowl fyrir norðan Flagstaff í Arizona. Hvort nota mætti hreinsað vatn - eða hvað á það að heita vatnið, ég meina vatnið sem á að frysta en ekki heita vatnið - já, hreinsað vatn eða hreinsað skólp, er það þá skólp, eða er það endurunnið vatn (dæmi um ensk orð eru reclaimed water, effluent, treated sewage, sewage, treated wastewater, og pee, poop, or sewage, til að láta hlutina líta vel eða illa út)? En þetta snýst ekki bara um hvenær vatn er skólp og hvenær skólp er vatn heldur eru fjöllin heilög fyrir frumbyggjunum og a.m.k. einn ættbálkur er andsnúinn því að nota hreinsað vatn/skólp, hvað sem það heitir, við snjógerð á slíku heilögu svæði. Svo mun málið líka snúast um hvort bora eigi eftir vatni 1000 m niður í jörðina með tilheyrandi kostnaði og e.t.v. umhverfisskaða. Mér skilst að dómarinn hafi komist að þeirri niðurstöðu að hreinleiki vatnsins sé afgerandi, sambærilegur við mikilvægi hreinleika vatns við kristna skírn. [Höfundur þessa erindis heitir Paul Walker, prófessor við Murray State University.]

Ráðstefnan var haldin í Arizonaháskóla í Tempe en þaðan "skrapp" ég svo upp að Miklugljúfrum en skoðaði nokkra aðra staði í leiðinni, t.d. rústir Wupakti Pueblo og náttúruvættið Sunset Crater Volcano. Á þessum slóðum gaus miklu hraungosi fyrir 1000 árum eða svo, og rústirnar eru taldar um 800 ára gamlar. Naut þessar reyndar líka að aka þessa 400-500 km leið fram og til baka og njóta útsýnis og gríðarlega fjölbreytilegs landslags - og svo tókst mér að rata á margakreina hraðbrautum í gegnum Phoenix og a.m.k. þriggja hæðum háum mislögðum gatnamótum, allt eftir útprentuðum Yahoo-eiðbeiningum kollega míns Peters Rilleros sem var á Akureyri sem Fulbright-skiptikennari fyrir nokkrum árum. Reyndar eru merkingarnar ágætar og það skaðar ekki. Og kannski eru þessi gatnamót þá ekki mislögð eftir allt?