Sennilega er hægt að útrýma kynbundnum launamun

Launamunur kynjanna mælist nú aðeins þrjú prósent hjá Akureyrarbæ, ef marka má niðurstöður nýrrar launakönnunar ... Katrín Björg Ríkharðsdóttir, framkvæmdastjóri samfélags- og mannréttindadeildar Akureyrarbæjar, hélt erindi um breytingar á launakerfi bæjarins. Akureyrarbær hefur unnið markvisst að því undanfarin ár að jafna laun kynjanna, meðal annars með því að taka þátt í starfsmati, setja reglur um þak á yfirvinnu og hætta að greiða fastar greiðslur fyrir akstur og óunna yfirvinnu.

Skáletraði textinn er tekinn af heimasíðu Jafnréttisstofu þar sem er frétt um málþingið Kynbundinn launamunur – aðferðir til úrbóta,sem Jafnréttisstofa hélt á Hótel KEA í gær. Yfir 70 manns mættu á fundinn sem var stuttur og hnitmiðaður, troðfullur af upplýsingum. Því miður voru þær ekki alveg allar svona jákvæðar, t.d. kom fram að ef þróun kynbundins launamunar í landinu öllu verður sú sama og það sem af er þessari öld verði það ekki fyrr en upp úr miðri öld sem hann jafnast.

Gleðilegri voru því tíðindin frá Akureyrarbæ þar sem konur hafa nú reyndar örlítið hærri dagvinnulaun en karlar sé tekið mið af ólíkum störfum og starfsaldri og fleiri þáttum sem talið er að megi skýra með öðru en kyni. En það sem gerðist hér á Akureyri "gerðist" ekki heldur var unnið af vandvirkni og fagmennsku og kostaði svita og tár, eins og Katrín sagði, þó ekki blóð, eins og hún tók líka fram. Þetta starf sannar að það er líklega hægt að minnka og jafnvel eyða kynbundnum launamun.

Einnig var sagt frá jafnréttisstarfi Skýrr og ég verð að segja að ég er enn þá ánægðari með að vista vefsíðuna mína hjá ismennt.is, sem ég borga þeim fyrir, eftir að frétti af jákvæðu jafnréttisstarfi þar og því að starfsfólkið þar fær "alvöru latté" í vinnunni úr góðum baunum frá Tei og kaffi.

Leitin lifandi – ný spennandi bók

Um helgina var ég að lesa í bók sem heitir Leitin lifandi – líf og störf 16 kvenna. Bókin er afraksturs samstarfs Kristínar Aðalsteinsdóttur, dósents við kennaradeild HA og deildarforseta, við 15 aðrar fræðakonur sem allar hafa doktorspróf í félagsvísindum og eru háskólakennarar. Í bókinni segja þær lífssögu fræðastarfs síns. Ég hef fengið að fylgjast nokkuð með gerð bókarinnar; ég man reyndar ekki hvenær Kristín, sem í tíu ár hafði skrifstofu við hliðina á minni í húsi kennaradeildarinnar á efstu hæð í Þingvallastrætinu, sagði mér fyrst frá hugmyndinni. Afskaplega ánægjulegt að hugmyndin er orðin að veruleika. 

Í bókinni segir hver og ein kvennanna frá ferli sínum og ýmsum mikilvægum persónulegum æviatriðum sem mótuðu námsval og starfsferil. Höfundarnir eru 16 úr sjö til níu greinum félagsvísinda (eftir því hvernig greinar eru flokkaðar saman), flestar úr menntunarfræðum þar sem fræðasvið höfundanna eru margbreytileg og ólík. Enda þótt ég þekki svo að segja alla höfundana persónulega eða sem kollega í fræðasamfélaginu finnst mér mjög gaman að kynnast þeim betur, líka þeim sem ég hef náið unnið með við HA eða annars staðar sem meira en helmingur hópsins. Í hópnum eru þrjár konur sem kenndu mér í Háskóla Íslands á sínum tíma um og fyrir 1980 og þrjár sem voru skólasystur mínar þar. 

Ætli sé ekki best að setja hér nafnalistann: Sigrún Sveinbjörnsdóttir, Rannveig Traustadóttir, Guðbjörg Linda Rafnsdóttir, Snæfríður Þóra Egilson, Hafdís Ingvarsdóttir, Jóhanna Einarsdóttir,  Kristín Loftsdóttir, Guðný Guðbjörnsdóttir, Guðbjörg Vilhjálmsdóttir, Elín Díanna Gunnarsdóttir, Sigrún Júlíusdóttir, Unnur Dís Skaptadóttir, Kristín Aðalsteinsdóttir, Guðrún Kristinsdóttir, Sigrún Aðalbjarnardóttir og Dóra S. Bjarnason. Við lauslega talningu sýnist mér þær hafa stundað formlegt nám í sjö löndum utan Íslands og stundað rannsóknir í a.m.k. fjórum öðrum löndum. Sumar eru þær frumkvöðlar fræðigreinanna hér á landi, en aðrar á sérsviðum innan greina sinna. Þær hafa því frá miklu að segja sem er ekki bara persónulegt heldur varðar fræðigreinina og tilurð hennar. Í bókinni er gríðarleg reynsla og þekking samandregin á óvenjulegan og frumlegan hátt. Óhætt er að hvetja alla sem áhugasamir eru um þróun íslenskra félagsvísinda að lesa. Háskólaútgáfan gefur út.

Jólatónleikar evrópskra útvarpsstöðva

Enn eitt eyrnakonfektið er núna í útvarpinu - mestallan dag: Eins og á hverju ári síðasta sunnudag fyrir jól (reyndar hlýtur reglan að vera síðasta sunnudag fyrir Þorláksmessu því að hún er síðasti sunnudagur fyrir jól þetta árið!) eru jólatónleikar evrópskra útvarpsstöðva á rás 1 í Ríkisútvarpinu. Graduali Nobili, sem sveitungi minn Jón Stefánsson stjórnar, á að syngja fyrir hönd Íslands kl. 8 í kvöld. Njótið vel

Ég verð nú bara að bæta við þetta, því að núna kl. 5 eru að hefjast tónleikar úr Nikulásarkirkjunni í Gent: Ég heimsótti þessa kirkju í september þegar ég var þar á ferð.

Öfgar eða róttækni í trúmálum og jafnréttismálum?

Í dag fylgdist ég með hluta af þætti Egils Helgasonar þar hann ræddi við Sóleyju Tómasdóttur, Drífu Snædal og Katrínu Önnu Guðmundsdóttur (talið frá vinstri eins og þær sátu í þættinum). Ein spurninganna var hin sígilda spurning um "öfga". Honum var svarað neitandi: Femínismi væri ekki öfgar. En viðmælendur gengust við róttækni. Á þessu er munur - en munurinn snýst líka um að við komum fram hvort við annað af lágmarksvirðingu.

Sams konar sjónarmið gagnvart trúleysi "leikur lausum hala", t.d. í grein sem Tómas Torfason, formaður KFUM og KFUK á Íslandi, ritaði í 24 stundir á miðvikudaginn var (bls. 16). Hann ræðir þar um fámennan "öfgahóp sem leiki lausum hala" en nefnir reyndar aldrei hver þessi hópur er nema að hann sé trúlaus andstæða leiðtoga í sértrúarsöfnuðum. Ég hlýt að taka orð hans að einhverju leyti til mín þótt ég neiti því að hafa sett fram neins konar kröfur um trúmál og trúfræðslu sem "endurspegla frekju". Ég hef ritað nokkrar greinar um þessi málefni í blöð, sú fyrsta er líklega þessi. Kunna að vera róttæk sjónarmið en þó má efast um það; er það róttækt að Ísland fari að yfirlýsingu Mannréttindanefndar Sameinuðu þjóðanna eins og Siðmennt ætlast til og er tekið mið af í lagafrumvörpum um skóla? Kannski á Tómas einmitt við Siðmennt eða annan félagsskap að nafni Vantrú. Eða á hann við hinn breiða fjölda okkar sem aðhyllumst ekki trú og erum þess vegna ekki í trúfélagi?

Ásökun um öfgar er of mikið notuð í samfélaginu - en sú ásökun er stundum sett fram á öfgafullan hátt í merkingunni ofstopi eða ýkjur eins og orðið öfgar er útskýrt með í Íslenskri orðabók (Edda, 2002). Vörum okkur á slíkum ásökunum, látum hvort annað njóta þess vafa að vera talin róttæk. Sennilega er Tómas Torfason róttækur kristinn maður sem vill verja ástand sem hann telur gott - en er ekki í fullu samræmi við kröfur Sameinuðu þjóðanna. En mér þykir afskaplega ólíklegt að hann sé ofstopafullur öfgamaður þótt mér mislíki málflutningur hans.

Siðmennt svarar biskup

Tuttuguogfimmþúsundasta flettingin

Tuttuguogfimmþúsundasta fletting bloggsíðunnar nálgast og ég hef ákveðið að senda einum bloggsíðugesti gjöf af því tilefni, eins og þegar síðunni var flett í tíuþúsundasta skiptið í júlí sl. Reglurnar eru að þeir eða þær sem vilja taka þátt í því að verða númer tuttugufimmþúsund senda "kvitt" við þessari bloggfærslu og fljótlega eftir að tuttugufimmþúsundustu flettingunni er lokið mun ég draga eitt nafn af þeim sem hafa kvittað við færsluna og líta þannig á að það hafi verið tuttugufimmþúsundasti gesturinn. Aðeins eitt kvitt frá hverjum þátttakanda gildir.

Hótun um að fjarlægja

Um helgina kom "Bjarni" inn á bloggsíðuna mína og jós þar út úr sér svívirðingum eins og fjölmörgum virðist allt í lagi að gera þegar þeir andmæla femínisma og femínískum sjónarmiðum. Hann gengur þó lengra en algengt er með þessum ummælum: "Næsta skref í átt til jafnréttis er að fjarlægja öfgafyllstu vitleysingana úr umræðunni, og þar ert þú ofarlega á blaði." Hvað á hann við?

Bjarnar andfemínismans munu ekki þagga niður í femínismanum með slíkum hótunum, en um leið og hann þykist mega andmæla femínisma með slíkum hætti ógnar hann málfrelsi með því að hóta að "fjarlægja" fólk "úr umræðunni".

Jólahlaðborð - ekki príla

Í Vísi á mánudaginn var frétt höfð eftir vef Jótlandspóstsins um slys "á jólahlaðborðum" danskra fyrirtækja. Slík slys teljast vinnuslys, kemur fram í fréttinni; þau verði vegna áfloga og ölvunaraksturs. En: Af hverju prílar fólk upp á borðin? Eða er þarna notuð óeðlileg forsetning og átt við slys sem verði í jólaboðum?

Staðalímyndir af körlum sem kaupa ekki inn fyrir heimilið

Þetta "pláss ætlað körlum meðan konurnar kaupa inn fyrir heimilið" er partur af leiðindagríni þar sem fólk er dissað vegna kyns síns, í þessu tilviki karlar vegna meintrar vankunnáttu við heimilisstörf. Einhvern tíma henti ég bolla í vask einhvers staðar þar sem hver átti að þvo upp eftir sjálfan sig - og tækifærið var notað til að dissa alla aðra karlmenn fyrir mína yfirsjón. Hóprefsing fyrir trassahátt eins manns. Man eftir grínatriði í sjónvarpi þar sem karlmaður flæktist í sængurveri sem hann var að reyna að koma utan um sæng. Reyndar frekar hlægilegt atriði en raunalegt um leið að viðhalda slíkum staðalímyndum um vankunnáttu og getuleysi - ef ég má orða það þannig. Einhvers staðar í bloggheimum sá ég að karlahornið þýddi að Hagkaup gætu ekki lengur haldið því fram að Íslendingum þætti skemmtilegast að versla þar!

Reyndar sýna tölur að karlar í sambúð vinna ekki sinn skerf af heimilisstörfunum (innkaup auðvitað þar með talin) en ef ég man rétt hefur það þó eitthvað lagast þótt svo karlar og konur meti eigin þátt yfirleitt það stóran að heildarheimilisstörfin séu eitthvað dálítið yfir 100%. En áhyggjuefni er að viðhorf ungs fólks til verkaskiptingar kynja hafi lítið breyst, eins og kom fram í fyrirlestri Þórodds Bjarnasonar á kynjafræðiþinginu um daginn, rannsókn sem Andrea Hjálmsdóttir vann til bakkalárprófs. Og enn er það svo karlar sjá um bílana en konur um þvottinn langt umfram hitt kynið.

Pabbar í pössun í Hagkaupum

Staðalímyndir kynjanna

Einhvern heyrði ég um stúdíu, veit ekki hvort hún var fræðileg rannsókn eða einhvers konar annars konar athugun, þess efnis að börn hefðu verið klædd í "öfugan" lit (miðað við hefðina), drengir í bleikt og stúlkur í blátt, og uppskorið viðmót ætlað hinu kyninu: blíðu- og dúlluhót handa drengjunum, "þetta er nú hraustur drengur" fyrir stúlkurnar.

Það er full þörf á að velta fyrir sér staðalímyndum sem drengir og stúlkur mótast inn í allt frá fæðingu, skoða hvernig þær urðu til og hvaða áhrif þær hafa í dag. Drengir í bláu og stúlkur í bleiku er ein af þeim. Greinilegt er að með fyrirspurn sinni hefur Kolbrún Halldórsdóttir rótað við ótrúlegum fjölda bloggara, bæði körlum og konum; mörgum finnst að tíma þingsins væri betur varið í önnur mál. Vitanlega er þá mótsögn í því að bloggurum finnist eigin tíma vel varið í að nöldra yfir því - en bloggararnir hafa bara sem betur fer mál- og skoðanafrelsi til að finnast það.

Ég tel að "rétti" tíminn fyrir eitthvert mál komi aldrei sjálfur; rauðsokkurnar höfðu jákvæð áhrif á samfélagið af því að þær biðu ekki eftir leyfi - en þær syntu á móti straumnum með ótal marga hluti. Þess vegna líklega höfðu þær áhrif, fengu okkur til að sjá margt í öðru ljósi. Hvort fyrirspurn þessi veldur því, ja, ótrúlega margir agnúast út í hana, svo að áhrifalaus er hún ekki.

Ekki meira blátt og bleikt

Hvar er hjari veraldar?

Um helgina ríkti heilmikil spenna með hverjum íslenska karlaliðið í knattspyrnu lenti í riðli í heimsmeistaramóti. Niðurstaðan varð sú að flestar þjóðirnar eru fremur nálægt, nema fyrrverandi Júgóslavíulýðveldið Makedónía sem nú þarf að ferðast út á hjara veraldar til Íslands, Skotlands og Noregs. Eða hvað? Ef marka mátti umfjöllun fyrir fram virtust íþróttablaðamenn hafa áhyggjur af því að Ísland lenti í riðli með þjóðum frá Kákasusfjöllum og í DV í dag var því fagnað að nú þyrftu Íslendingar ekki að ferðast út á hjara veraldar. Ég spyr nú bara: Er eitthvert Evrópuland afskekktara en Ísland?