Lagt var fram á Alþingi fyrir skemmstu nýtt frumvarp til laga um menntun kennara. Í því er með skipulegum og markvissum hætti dregið úr þeim kröfum sem voru mótaðar til kennarastarfsins í löggjöfinni frá 2008 – eða er sumt af því óvart?

Ágallana sem ég fundið rek ég ekki hér í einhverri sérstakri röð eftir því hversu slæmir þeir eru heldur eftir því hversu mikla athygli mér hefur sýnst þeir vekja:

1. „Eitt leyfisbréf“ er orðasamband sem hefur verið notað um þá tilhögun, sem lögð er til, að gefa út leyfisbréf fyrir starfsheiti kennari, fremur en þrjú bréf, eitt hvert skólastig: Leikskóla, grunnskóla og framhaldsskóla. En af hverju eitt leyfisbréf. Svo segir í greinargerð með frumvarpinu:

„Í greinargerð með frumvarpi því sem varð að lögum nr. 87/2008 kom fram sú fyrirætlan að gildissvið leyfisbréfa leik-, grunn- og framhaldsskólakennara skyldi útvíkkað til aðliggjandi skólastiga þannig að viðkomandi kennari hefði einnig heimild til að kenna tilteknum aldurshópi nemenda eða sinna kennslu á sérsviði sínu. Tilgangurinn var að þannig yrði stuðlað að ákveðnum sveigjanleika milli skólastiga. Markmiðum laganna um sveigjan­leika og samfellu milli skólastiga hefur þó ekki verið náð. Kennarar sem valið hafa að starfa á aðliggjandi skólastigi á grundvelli sérstakrar heimildar, öðru en leyfisbréf þeirra tilgreinir, hafa verið ráðnir til kennslu sem leiðbeinendur og starf þeirra auglýst árlega. Hefur þetta m.a. haft í för með sér að heimild þeirra til að kenna á aðliggjandi skólastigum hefur ekki verið viðurkennd við ráðningar sem leitt hefur til þess að þeir búa við óviðunandi starfsöryggi. Mennta- og menningarmálaráðuneyti hafa borist upplýsingar um að hæfir og reynslumiklir kenn­arar hafi kosið að láta af störfum sem leiðbeinendur því ekki sé unnt að greiða þeim laun í samræmi við stöðu þeirra, auk þess sem starfsöryggi þeirra sé óviðunandi. Brýnt er að bregðast við ofangreindum vanda og ágalla á lögunum, standa vörð um réttindi og starfsöryggi kennara, auka flæði milli skólastiga, fjölga tækifærum til starfsþróunar kennara og fjöl­breyti­leika í menntakerfinu.“ – Ég fæ ekki betur séð af þessari lýsingu, sem ég tel reyndar að sé alls ekki máluð of dökkum litum að löggjöfin frá 2008 hafi einfaldlega verið brotin af þeim sem réðu til dæmis framhaldsskólakennara til grunnskólakennslu í 8.–10. bekk og á launum sem leiðbeinendur. Það á ekki að kollvarpa kerfi til að stöðva lögbrot – þetta er ofdráp eins og sagt er (eða er það ekki íslenska orðið fyrir „overkill“) og: Afsláttur.

2. Dregið er úr einingafjölda í kennslufræði í 60 einingar úr 120–150 fyrir leik- og grunnskóla – og finn ekki að það sé kveðið á um að vettvangsnám hafi farið fram á viðkomandi skólastigi, enda er það óþarfi ef leyfisbréfið á að gilda úti um allt, hvort sem er. (Það er skilgreind sérhæfing fyrir skólastig – en leyfisbréfið er það sama skv. frumvarpinu.) Reynslan af kennaranámi þeirra sem koma með bakkalárpróf í grunnskólakennaranám er þess eðlis að það veitir ekki af tveimur árum í kennslufræði. Ég skal reyndar samþykkja að leyfisbréf megi veita þeim sem áður tóku meistarapróf eftir eins árs diplómu – sex ára háskólanám. En þetta er þegar á heildina er litið Afsláttur.

3. Þá er lögð til ný prófgráða, Master of Teaching, sem þarf samt ekki að vera fullgilt meistaraprófsverkefni með a.m.k. 30 eininga lokaverkefni. Nú geta allir sem hafa lokið námskeiðunum sínum „en eiga ritgerðina bara eftir“ fengið að taka nýja tegund af prófi á lægra þrepi kerfisins, þrepi sem heitir 2.1 en ekki 2.2. Ég var reyndar á því á sínum tíma 2008 að það hefði átt að gefa færi á slíku prófi sem kennaraprófi, en það var ekki gert. Núna tel ég réttara að styðja við þá leið sem var valin 2008 Aftur og enn er hér þó Afsláttur.

4. Lokaatriðið af þeim sem ég hef kynnt mér og set og á móti eru samræmd hæfniviðmið fyrir kennara sem háskólunum ber að fara eftir. Í gildi eru almennar reglur um gæðaviðmið fyrir prófgráður háskóla og starf þeirra er tekið út undir umsjón Gæðaráðs íslenskra háskóla (https://www.rannis.is/starfsemi/gaedarad/). Þar með talið er kennaranámið tekið út á reglubundnum fresti og það er engin þörf á sérstöku kerfi utan um þá hæfni sem kennarar eiga að öðlast að loknu kennarapróf, umfram þá hæfni sem háskólarnir hafa skilgreint, og stjórnvöld hafa úttektir gæðaráðsins til að geta fylgst með því hvort háskólarnir standa sig. Stendur til að setja svona hæfniramma um lögfræði, hjúkrun, viðskiptafræði og fleiri greinar sem eru kenndar í fleiri en einum háskóla? Háskólarnir ættu ekki að sætta sig við að sumar deildir þeirra þurfi að sæta sérstöku eftirliti. Ég veit ekki fyrir víst hvort orðið afsláttur á við hér - sennilega því að gæðamatið af hálfu gæðaráðsins er jafningjamat en tillögur um hæfniviðmið fela ekki í sér jafningjamat.

A recent article written with colleagues in Education Inquiry - abstract: "Disability studies in education (DSE) is an interdisciplinary field derived from the need to re-conceptualise special education dominated by a medical perspective on disability. In this article we identify what characterises DSE research and consider whether there is a case for arguing for a specific field of DSE in Finland and Iceland. Our analysis is based on a review of 59 studies published by Finnish and Icelandic scholars during the time period of ratification process of the UN Convention on the Rights of People with Disabilities from 2007 to 2016 in Finland and Iceland. We suggest that DSE has emerged as a dynamic area of research in both countries. It has provoked researchers to analyse disability in social contexts and turn the gaze from individual person with disabilities to the social structures and educational policies and practices. The fields of DSE in Finland and Iceland have not developed in identical ways and both have fluid crossovers to related fields such as disability studies and inclusive education. We argue for the potential of DSE to contribute to the discussion on educational equality and social justice. However, this requires opportunities to bring together scholars across disciplinary borders." - Sjá grein.

https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/20004508.2017.1421390

Ný grein í Netlu: Sjálfbær þróun sem hugtak komst á dagskrá á síðustu árum 20. aldar á alþjóðlegum vettvangi og hér á landi. Þótt hugmyndir hennar væru kunnar skólafólki var það ekki fyrr en í aðalnámskrá leik-, grunn- og framhaldsskóla 2011 sem sjálfbærnimenntun komst fyrir alvöru á dagskrá í opinberri skólastefnu með því að sjálfbærni var gerð að einum af sex svokölluðum grunnþáttum menntunar. Í þessari grein er athugað hvernig hugmyndir um sjálfbærni í grunnþáttakafla aðalnámskrár 2011 eru útfærðar í sérnámskrám fyrir leik-, grunn- og framhaldsskóla til að meta hversu gott samræmi sé milli ólíkra hluta námskrárinnar. Fyrst var lesinn kaflinn um sjálfbærni til að rannsakandi áttaði sig á inntaki hans. Þá var útbúinn greiningarlykill með þremur spurningum og ein þeirra með þremur undirspurningum. Sérhlutar námskrár hvers skólastigs, þar með talinn greinahluti aðalnámskrár grunnskóla, voru lesnir með þessar spurningar í huga. Niðurstöður sýna að hugtökin sjálfbær þróun og sjálfbærni koma sjaldan fyrir í sérhlutum námskránna, oftast þó í greinasviðshluta aðalnámskrár grunnskóla. Hugmyndirnar um sjálfbærni virðast vera útfærðar á ólíkan hátt eftir skólastigum en einnig á ólíkan hátt í mismunandi greinum grunnskóla. Oft virðist útfærslan vera fremur tilviljunarkennd og hugmyndirnar sundurlausar miðað við það sem kemur fram í kaflanum um grunnþætti. Markvissustu dæmin eru í náttúrugreinum í grunnskóla þar sem sérstakur flokkur hæfniviðmiða er nefndur eftir lykilhugtakinu geta til aðgerða. Einnig eru hugmyndir um neytendafræðslu í anda grunnþáttanna víða í ólíkum námsgreinum grunnskólans.

Hvað á þetta tvennt í fyrirsögninni sameiginlegt? Jú, þetta eru tvö af níu efnum í málstofunum okkar á þessu vormisseri. Ath. að valdar upptökur munu birtast á síðunni http://menntavisindastofnun.hi.is/throun_skolastarfs/forsida þar sem einnig er að finna þrjá af fyrirlestrunum frá í fyrra.

Námsbraut um kennslu í framhaldsskólum og Rannsóknarstofa um þróun skólastarfs við Háskóla Íslands boða til funda (málstofa) um rannsóknir á framhaldsskólastarfi. Málstofurnar, sem verða átta/níu talsins, verða haldnar í húsnæði Menntavísindasviðs Háskóla Íslands við Stakkahlíð í stofu K208 kl. 16:20–17:05 á þriðjudögum í febrúar til apríl 2017. Erindin eru að jafnaði um 20 mínútur og jafnlangur tími ætlaður til umræðna. Titill erindis segir til um hvort erindin eru á íslensku eða ensku. (Each talk is 20 minutes and the remaining time is allotted to discussion. The language of the title indicates the language of the talk.)

7. febrúar 2017 kl. 16:20–17:05: Elsa Eiríksdóttir, lektor við Menntavísindasvið Háskóla Íslands: Nám í tvískiptu kerfi iðnmenntunar: Hvað lærist í skóla og hvað á vinnustað? Staður: Stofa K208 í húsnæði Menntavísindasviðs Háskóla Íslands við Stakkahlíð.

Ágrip: Nám í iðngreinum á Íslandi er tvískipt og fer hluti námsins fram í skóla og hluti á starfsvettvangi (vinnustaðanám). Í fyrirlestrinum verður fjallað um niðurstöður spurningakönnunar sem lögð var fyrir sveina, meistara og framhaldsskólakennara í iðngreinum og sérstaklega mat þátttakenda á því hvaða almennu og fagtengdu eiginleika nemendur tileinka sér í gegnum námið í skólanum annars vegar og á vinnustaðnum hins vegar.

14. febrúar 2017 kl. 16:20–17:05 Valgerður S. Bjarnadóttir, framhaldsskólakennari og doktorsnemi við Menntavísindasvið Háskóla Íslands: Áhrif og raddir nemenda: Reynsla framhaldsskólanema af tækifærum til að hafa áhrif. Staður: Stofa K208 í húsnæði Menntavísindasviðs Háskóla Íslands við Stakkahlíð.

Ágrip: Í erindinu verður fjallað um niðurstöður rannsóknar á reynslu framhaldsskólanema af möguleikum til að hafa áhrif á námsumhverfi sitt. Sjónum verður sértaklega beint að reynslu nemenda af formlegum og óformlegum leiðum til áhrifa, meðal annars með hliðsjón af skólamenningu og skipulagi stofnana. Rannsóknin byggist á viðtölum við nemendahópa úr níu framhaldsskólum á Íslandi.

21. febrúar 2017 kl. 16:20–17:05 Anna Karin Sandal, assistant professor, Western Norway University of Applied Sciences (HVL), Campus Sogndal: Why choose vocational education and training (VET)? Where: Room K208, School of Education, University of Iceland (Stakkahlíð Campus).

Abstract: This presentation reports from a qualitative study of 15-year old students’ transition from compulsory school to vocational programmes in the upper secondary school in Norway. The presentation focuses on students’ reasoning of their choice of vocational education, giving voice to their own stories about the choice and the transition processes.

28. febrúar 2017 kl. 16:20–17:05 Elín Sif Welding Hákonardóttir, náms- og starfsráðgjafi, Sif Einarsdóttir, prófessor við námsbraut í náms- og starfsráðgjöf við Háskóla Íslands, og Arnheiður Gígja Guðmundsdóttir, sérfræðingur hjá Fræðslumiðstöð atvinnulífsins: Aðgengi fullorðinna að námi á framhaldsskólastigi. Staður: Stofa K208 í húsnæði Menntavísindasviðs Háskóla Íslands við Stakkahlíð.

Ágrip: Fjallað er um niðurstöður rannsóknar sem byggist á viðtölum við ungt fólk sem hefur nýhafið nám á vegum framhaldsfræðslunnar. Í ljósi þess að aðgengi nemenda 25 ára og eldri hefur verið takmarkað inn í framhaldsskólana var kannað hvernig eldri nemendur upplifa möguleika sína til menntunar. Niðurstöðurnar lýsa flóknu samspili fullorðinna nemenda við lagaleg og stofnanaleg samhengi íslensks menntakerfis sem verið hefur í deiglu breytinga undanfarin ár.

7. mars 2017 kl. 16:20–17:05 Helga Þórey Júlíudóttir, sérkennari við Tækniskólann: Á jaðri jaðarsins í framhaldsskóla fyrir alla. Staður: Stofa K208 í húsnæði Menntavísindasviðs Háskóla Íslands við Stakkahlíð.

Ágrip: Starfsbraut – sérnám innan Tækniskólans er ætlað fötluðum nemendum sem ekki eiga kost á námi á starfsbrautum framhaldsskólanna vegna verulegs hegðunar- og námsvanda ásamt einhverfu. Fjallað verður um uppbyggingu sérnámsins og það sett samhengi við annað nám fyrir nemendur með þroskahömlun og reynslu stefnumótunar- og fagaðila af starfi sínu við það. Rætt verður um framtíðarsýn sérnámsins og lagðar fram tillögur til úrbóta.

14. mars 2017 kl. 16:20–17:05 Åse N. Bruvik, PhD student, and Grete Haaland, professor, at the Oslo and Akershus University College: Relevant and meaningful vocational education. Where: Room K208, School of Education, University of Iceland (Stakkahlíð Campus)

Abstract: Through the Kunnskapsløftet educational reform in Norway introduced in 2006, the first year at upper secondary school (vg1) became broader in many vocational tracks. Broadening the curriculum in this manner can create challenges in maintaining the students’ interest as research shows that if the first year is not adapted to the pupil's career and interest in the future, it may not be perceived as relevant and meaningful learning. The study focuses on the question how to best safeguard student career plans and interests and ensure motivation during vg1.

21. mars 2017 kl. 16:20–17:05 Ívar Rafn Jónsson kennari við Framhaldsskólann í Mosfellsbæ og doktorsnemi við Menntavísindasvið Háskóla Íslands: Leiðsagnarnám og endurgjöf: Upplifun kennara og nemenda í framhaldsskólum. Staður: Stofa K208 í húsnæði Menntavísindasviðs Háskóla Íslands við Stakkahlíð.

Ágrip: Sagt er frá doktorsverkefni sem felst í því að skoða leiðsagnarnám (e. formative assessment) á framhaldsskólastigi. Eitt meginviðfangsefnið er að skoða skilning og upplifun nemenda og kennarar á framkvæmd og notkun á endurgjafar (e. feedback) í námi. Niðurstöður megindlega hluta rannsóknarinnar verða reifaðar og settar í samhengi  við umræðu á Íslandi um innleiðingu og framkvæmd leiðsagnarnáms.

28. mars 2017 kl. 16:20–17:05 Kolbrún Hrund Sigurgeirsdóttir, verkefnastýra jafnréttismála hjá Skóla- og frístundasviði Reykjavíkurborgar, og Þórður Kristinsson, kennari við Kvennaskólann í Reykjavík: Ungir karlar og kynlíf. Upplifun ungra karla af kynlífsmenningu framhaldsskólanema. Staður: Stofa K208 í húsnæði Menntavísindasviðs Háskóla Íslands við Stakkahlíð.

Ágrip: Kynnt er rannsókn af upplifun ungra karla af kynlífsmenningu framhaldsskólanema. Rannsóknin er framhald af rannsókn Kolbrúnar um upplifun ungra kvenna af kynlífsmenningunni. Í báðum rannsóknunum er rýnt í þá þætti sem viðmælendur töldu helst hafa áhrif á kynlífsmenningu ungs fólks, svo sem vinahópinn, samskiptamiðla, klám, útlitsdýrkun og kynlífs- og klámvæðingu.

4. apríl 2017 kl. 16:20–17:05 Ingvar Sigurgeirsson, Ingólfur Ásgeir Jóhannesson og Elsa Eiríksdóttir, kennarar við Menntavísindasvið Háskóla Íslands: Kennsluaðferðir framhaldsskólakennara í 130 kennslustundum og leiðir þeirra til að gera kennsluna áhugaverða. Staður: Stofa K208 í húsnæði Menntavísindasviðs Háskóla Íslands við Stakkahlíð.

Ágrip: Erindið er byggt á gögnum sem safnað var á árunum 2013 og 2014 í níu framhaldsskólum. Höfundarnir flokkuðu helstu kennsluaðferðir, sem kennarar notuðu í 130 kennslustundum sem fylgst var með. Athugað var hvað kennarar gerðu í upphafi kennslustunda og hvað væri gert til að gera kennsluna sem fjölbreyttasta. Sagt verður frá áhugaverðum dæmum.

Í boði er fjárstyrkur til meistaranema að vinna lokaverkefni til meistaraprófs á sviði kynjafræðilegra rannsókna á skólastarfi, undir leiðsögn Ingólfs Ásgeirs Jóhannessonar prófessors. Meðal viðfangsefna sem Ingólfur hefur áhuga á að séu unnin er rannsókn á stöðu karlkyns kennara í skólakerfinu en fleiri hugmyndir koma til greina. Um er að ræða styrk allt kr. 750 þús. sem greiddur er út í formi launa og svarar til um tveggja og hálfs mánaðar vinnu. Verkefnið skal unnið á háskólaárinu 2016–2017 en vinnan getur hafist strax.

Viðkomandi þarf að vera kominn vel á veg í meistaranámi í menntavísindum og hafa meðal tekið námskeið í kynjafræði eða taka námskeið á sviði kynjafræði haustið 2016.

Umsóknir ásamt stuttu CV berist til Ingólfs Ásgeirs Jóhannessonar (ingo@hi.is) sem veitir einnig nánari upplýsingar. Umsóknir berist sem fyrst.

Dropout from upper secondary education in Iceland is higher than in the neighboring countries, but varied options to re-enter school have also been on offer. This article focuses on how students, who had returned to a selected upper secondary school after having quit in one or more other schools, benefited from an innovative pedagogical approach used in the school. The article draws upon interviews, in which the interviewees expressed their pleasure with the school, reporting three main assets of its pedagogy: firstly, a supportive school ethos and student–teacher relationships expressed by the ways in which teachers worked, and also in teachers’ views towards students; secondly, an online learning platform, used by all teachers, which the students could use to structure their studies; and thirdly, the use of formative assessment and no final end-of-term examinations. This pedagogy comprises a whole school approach, and the article concludes that such a school culture and practice enables teenagers and young adults to exercise their right to re-enter academic upper secondary education, which prepares for college, rather than directing them to an industry vocational or practical study program they take little or no interest in.

Article published in Critical Studies in Education:

http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/17508487.2016.1102754?journalCode=rcse20

Til þeirra er málið varðar

Á Íslandi hefur verið kveðið á um kynjajafnréttisfræðslu í skólakerfinu allt frá setningu fyrstu jafnréttislaganna árið 1976. Þetta ákvæði jafnréttislaga hefur verið styrkt jafnt og þétt og er 23. grein núverandi laga um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla nr. 10/2008 um menntun og skólastarf yfirgripsmikil og leggur umtalsverðar skyldur á skólakerfið. Þessar skyldur eru sérstaklega undirstrikaðar í aðalnámskrá allra skólastiga frá 2011 þar sem kynjajafnrétti er sterkur þáttur í grunnþættinum jafnrétti.

Engu að síður sýna rannsóknir að staða kynjajafnréttisfræðslu í skólum er veik og á það við um öll skólastig. Árangur af fjögurra áratuga sögu jafnréttislaga á þessu sviði virðist því allsendis ófullnægjandi og brýn þörf á fræðslu. Rannsóknum í kynjafræði og skyldum fræðigreinum hefur fleygt fram og úr miklu efni er að moða.

Við undirrituð, kennarar og sérfræðingar í kynjafræði, hvetjum til þess að 23. grein laga um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla um að nemendur á öllum skólastigum skuli hljóta fræðslu um jafnréttismál verði virt.

Reykjavík 23. febrúar 2015

Berglind Rós Magnúsdóttir, lektor við uppeldis- og menntunarfræðideild Háskóla Íslands

Guðný Guðbjörnsdóttir, prófessor við uppeldis- og menntunarfræðideild Háskóla Íslands

Gyða Margrét Pétursdóttir, lektor við stjórnmálafræðideild Háskóla Íslands

Ingólfur Ásgeir Jóhannesson, prófessor við kennaradeild Háskóla Íslands

Steinunn Helga Lárusdóttir, dósent við uppeldis- og menntunarfræðideild Háskóla Íslands

Þórdís Þórðardóttir, lektor við uppeldis- og menntunarfræðideild Háskóla Íslands

Þorgerður Einarsdóttir, prófessor við stjórnmálafræðideild Háskóla Íslands